Laat mensen met afasie weer meedoen in de samenleving
Een nieuw ontwikkelde app, genaamd SimpTell, belooft een grote stap vooruit voor mensen met zogeheten Broca-afasie, een niet-aangeboren taalstoornis die ontstaat als gevolg van bijvoorbeeld een ongeluk of beroerte. De app leert deze mensen om te praten in ‘telegramstijl’, zoals 'Ik beroerte gehad. Nu afasie’.
Om een idee te krijgen hoe lastig afasie is, kun je je een voorstelling maken van een vakantie in een buitenland, waar ze een taal spreken die je niet goed beheerst: de meeste woorden die je wilt zeggen kun je niet ophalen, laat staan ze in een begrijpelijke volgorde zetten. In Nederland kampen zo’n dertigduizend mensen met deze taalstoornis, die een grote dam opwerpt om mee te doen in de samenleving.
SimpTell leert een specifieke groep mensen met afasie een nieuwe manier van spreken door de taaluitingen te vereenvoudigen. Ruiter vergelijkt de nieuwe spreekstijl met ‘telegramstijl’. Stel: iemand wil wijzen op een kat die op een tafel zit, maar struikelt over de lidwoorden en de vervoeging van het werkwoord. ‘De app leert de spreker de focus te leggen op de belangrijke woorden, en de kleine woordjes weg te laten.’ Het brein, dat overuren maakt om tot de gewenste zin te komen, wordt hiermee aanzienlijk ontlast.
Dubbel pech
De app richt zich op de subgroep met Broca-afasie, voor wie de taalproblemen chronisch, dus blijvend zijn. In hun vroegere leven hebben deze mensen het uitspreken van goede zinnen goed geleerd, een automatisme dat na het ontstaan van afasie vaak in de weg zit. ‘Deze groep heeft dubbel pech’, legt Ruiter uit. ‘Ze hebben al een taalprobleem, en bovendien ondervinden ze hinder van de oude manier van spreken bij het veranderen van hun taalgedrag.’
Ruiter noemt de aan te leren telegramstijl een echt andere manier van praten: ‘Dat de uitingen minder ‘mooi’ zijn, achten we van minder belang, de grote winst is dat deze mensen veel sneller en toch begrijpelijk kunnen communiceren. Dat maakt het mogelijk om bijvoorbeeld weer mee te doen in een gesprek met vrienden.’ Er moet wel een nieuw taalautomatisme worden opgebouwd. Intensief oefenen is daarom essentieel. De app is bedoeld om thuis intensief te oefenen, en als ondersteuning van de logopedie, die nodig blijft en wenselijk. ‘De app geeft de therapeut inzicht in het niveau, wat het handiger maakt om op maat te kunnen oefenen.’
De app is ontwikkeld binnen het Language in Interaction Consortium en vormt een samenspel van het CLS (Marina Ruiter), het Donders Instituut (Ardi Roelofs en Vitória Piai) en het bedrijf Logoclicks (Jan Pons). Via steun aan het Radboud Fonds kan iedereen helpen om de vernieuwde en duurzame versie voor mensen met Broca-afasie op de markt te brengen.
Samenspel
De app is een mooi samenspel van wetenschap en bedrijfsleven, zegt taalwetenschapper Marina Ruiter, mede-ontwikkelaar en verbonden aan het Centre for Language Studies. ‘Best wel bijzonder dat wetenschap en bedrijfsleven samen iets kunnen betekenen voor een kleine groep, die anders niet of onvoldoende bediend wordt door de markt. Alleen door deze samenwerking is het mogelijk een afasiebehandeling waar wetenschappelijke evidentie voor is, écht bij de mensen met afasie te krijgen.’
